Słowo „kohezja” wywodzi się z łacińskiego cohaesio, co oznacza „łączyć się” lub „stykać się”, zatem możemy, dzięki temu rozbiciu na czynniki pierwsze, powoli zacząć domyślać się, co to takiego jest.
Być może wielu spotkało się z takim pojęciem na lekcji chemii, biologii, przyrody lub fizyki w szkole lub na studiach. Nic dziwnego, kohezja jest zjawiskiem, które występuje w przyrodzie i nawet w naszym najbliższym otoczeniu.
Co to jest kohezja?
Kohezja jest zjawiskiem utrzymywania substancji razem, w całości, dzięki wiązaniom wodorowym i innym oddziaływaniom między jej cząsteczkami.
A co to są te cząsteczki i wiązania wodorowe? Cząsteczki to części składowe materii, czyli wszystkiego, co nas otacza – od powietrza, którym oddychamy, przez wodę, którą myjemy ręce, aż po długopis i klawiaturę, na której piszemy, i tak dalej. Cząsteczki złożone są z atomów różnych pierwiastków – na przykład jedna cząsteczka wody to nic innego jak dwa atomy wodoru i jeden atom tlenu połączone ze sobą. Atomy łączą się ze sobą, tworząc cząsteczki, ale cząsteczki również mogą łączyć się z innymi cząsteczkami. Robią to w sprytny sposób za pomocą tak zwanych wiązań chemicznych.
Jednym z rodzajów wiązania chemicznego jest wiązanie wodorowe, pomiędzy atomem wodoru jednej cząsteczki i atomem tlenu drugiej cząsteczki. Taki rodzaj wiązania nie jest silny i trwały, ale jeżeli występuje wiele wiązań wodorowych między cząsteczkami, to zgodnie z powiedzeniem „co dwie głowy to nie jedna”, mogą działać prawdziwe cuda, szeroko cenione i niezwykle przydatne w świecie przyrody. Jednym z tych cudów jest właśnie kohezja. Na szczęście zjawisko to nie zamyka się jedynie w teorii i czterech ścianach pracowni chemicznej! Wystarczy na przykład… Wyjrzeć przez okno.
Gdzie mogę spotkać się z kohezją?
Kohezja występuje w wielu procesach biologicznych, między innymi pozwala na to, aby transport wody w roślinie skierowany od korzeni w górę, odbywał się wbrew sile grawitacji! Dzięki temu najwyższe drzewa, takie jak sekwoja, mogą przetransportować wodę na wysokość nawet 100 metrów! Spójnie utrzymane cząsteczki zachowują kolumnę wody wewnątrz komórek rośliny. W ten sposób woda i składniki odżywcze sprawnie przemieszczają się w górę. Bez zjawiska kohezji byłoby to niemożliwe.
Jedną z pochodnych kohezji jest zjawisko napięcia powierzchniowego. Obserwując małego nartnika, pająka lub igłę delikatnie położoną na powierzchni wody można się zastanowić, dlaczego one nie toną? Dzięki rozłożeniu swojego ciężaru po powierzchni i kohezji, która trzyma razem cząsteczki wody na jej granicy z powietrzem w uporządkowanym układzie, woda zachowuje się tak, jakby była pokryta niewidzialną błoną.
Zjawisko kohezji wykorzystuje się także w przemyśle, na przykład przy produkcji farb, które zachowują swoją przyczepność do ściany, a także w rozmaitych klejach.
Kohezja zwykle jest najsilniejsza w ciałach o wysokim stopniu zorganizowania, na przykład w kryształach, a najsłabsza jest w gazach.